TANGO “Numeryczny model złoża oparty na parametrach jakościowych węgli kamiennych”.

 

 

 

 

Głów­nym celem prak­tycz­nym pod­ję­tego tematu badaw­czego jest opra­co­wa­nie meto­dyki, która podej­mie dzia­ła­nia zmie­rza­jące na przy­go­to­wa­niu Numeryczno-Jakościowego Modelu Złoża do komer­cja­li­za­cji. Celami szcze­gó­ło­wymi jest opra­co­wa­nie wer­sji demon­stra­cyj­nej NJMZ na pod­sta­wie fun­da­men­tal­nych ana­liz petro­gra­ficz­nych oraz fizyko-chemicznych uzy­ska­nych z pro­jektu bazo­wego. Osią­gnie­cie tego celu wymaga reali­za­cji mul­ti­dy­scy­pli­nar­nych prac zapla­no­wa­nych w sied­miu zada­niach badaw­czych i osią­gnię­cia zwią­za­nych z nimi celów cząst­ko­wych opi­sa­nych w kolej­nym punk­cie poni­żej (punkt d). Koń­cowy rezul­tat, sta­no­wiący wypad­kową wszyst­kich zadań, począw­szy od wery­fi­ka­cji ana­liz węgla, okre­śle­nia zapo­trze­bo­wa­nia, poprzez okre­śle­nie zało­żeń NJMZ, okre­śle­nie ocze­ki­wań poten­cjal­nego odbiorcy, pozwoli na stwo­rze­nie modelu i pro­duktu o prak­tycz­nym prze­ło­że­niu na rynek gór­ni­czy, jak rów­nież ma szanse wpły­nąć i pod­nieść efek­tyw­ność i jakość pla­no­wa­nia gór­ni­czego.

Koor­dy­na­to­rem pro­jektu jest jed­nostka naukowa — Uni­wer­sy­tet Ślą­ski, z któ­rym firma GGS-PROJEKT Pra­cow­nia geo­lo­gii i ochrony śro­do­wi­ska Sp. z o.o. ści­śle współ­pra­cuje uzu­peł­nia­jąc swoją wie­dzę i doświad­cze­nie w branży gór­ni­czej i geo­lo­gicz­nej.  Kie­row­ni­kiem pro­jektu jest Pani dr Iwona Jelo­nek, która posiada sto­pień naukowy dok­tora Nauk o Ziemi, nadany na Wydziale Nauk o Ziemi w Uni­wer­sy­te­cie Ślą­skim w Kato­wi­cach w 2006 r. Od 2006 r. jest pra­cow­ni­kiem naukowo-dydaktycznym w Kate­drze Geo­che­mii, Mine­ra­lo­gii i Petro­gra­fii na Wydziale Nauk o Ziemi w Uni­wer­sy­te­cie Ślą­skim. Dodat­kowo do składu zespołu badaw­czego powo­łano członka zespołu GGS-PROJEKT, upraw­nio­nego geo­loga  — Panią Bar­barę Gąsior.  (http://www.tango-njmz.pl/koordynator/)

Prace prowadzone do chwili obecnej pod kątem badań nad jakością węgli kamiennych w głównej mierze koncentrują się na analizach fizyko-chemicznych w tym na zawartość popiołu, siarki, części lotnych, wilgoci, wartości opałowej.

Są to podstawowe parametry na podstawie, których oparta jest polska norma (PN-82/87002) klasyfikująca polskie węgle kamienne na poszczególne typy. Uzupełniająco, lecz nie dla wszystkich pobieranych prób wykonuje się analizę elementarną, która dostarcza informacji na temat zawartości podstawowych pierwiastków tworzących substancję organiczną paliw stałych, czyli węgla C, wodoru H, azotu N, tlenu O oraz siarki S.

Niniejszy projekt ma za zadanie wypełnić dotychczasową lukę w informacje na temat jakości węgli oparty na międzynarodowej kodyfikacji Europejskiej Komisji Gospodarczej (ECE), co będzie miało przełożenie, że wyniki projektu będą miały wymiar nie tylko krajowy ale przybiorą światowy charakter.

W ocenie aktualnego stanu wiedzy na temat numerycznych modeli złóż nie sposób nie zauważyć, że wiele zostało już zrobione. Istnieją modele numeryczne, które dostarczają informacji o budowie geologicznej złoża, na temat budowy przestrzennej złoża, jednak nie w ujęciu jakościowym, przy wykorzystaniu analiz petrograficznych węgla. Obecnie jedynym modelem numerycznym złoża wdrożonym w celach przemysłowych jest projekt wdrożony z sukcesem w struktury Kompanii Węglowej S.A. w latach 2008-2010. Jednak jak do tej pory modele te nie były uzupełnione w informacje na temat właściwości i jakości węgli, na jakich opiera się międzynarodowa klasyfikacja Europejskiej Komisji Gospodarczej (ECE). Dlatego autorzy niniejszego wniosku uzupełnią swój model w dane otrzymane w wyniku projekty bazowego i odpowiedzą na potrzeby, jakie zgłasza wciąż zmieniający się i wymagający rynek.

W związku z powyższym osiągnięte wyniki w niniejszym projekcie będą odpowiedzią na głosy zarówno z branży górniczej, jak i słyszane od grona wybitnych naukowców, że istnieje ogromne zapotrzebowanie na narzędzie, jakim będzie Numeryczno-Jakościowy Model Złoża oparty na wynikach uzyskanych w projekcie bazowym, takich jak analizy fizyko-chemiczne, ale przede wszystkim zawierający analizy petrograficzne węgli i koksów uzupełniony o właściwości koksotwórcze węgli.

Głównym celem praktycznym podjętego tematu badawczego jest opracowanie metodyki, która podejmie działania zmierzające na przygotowaniu Numeryczno-Jakościowego Modelu Złoża do komercjalizacji. Celami szczegółowymi jest opracowanie wersji demonstracyjnej NJMZ na podstawie fundamentalnych analiz petrograficznych oraz fizyko-chemicznych uzyskanych z projektu bazowego. Osiągniecie tego celu wymaga realizacji multidyscyplinarnych prac zaplanowanych w siedmiu zadaniach badawczych i osiągnięcia związanych z nimi celów cząstkowych opisanych w kolejnym punkcie poniżej (punkt d). Końcowy rezultat, stanowiący wypadkową wszystkich zadań, począwszy od weryfikacji analiz węgla, określenia zapotrzebowania, poprzez określenie założeń NJMZ, określenie oczekiwań potencjalnego odbiorcy, pozwoli na stworzenie modelu i produktu o praktycznym przełożeniu na rynek górniczy, jak również ma szanse wpłynąć i podnieść efektywność i jakość planowania górniczego.

Właściwości petrograficzne węgli kamiennych              

Skład węgla, jako skały organicznej, determinowany jest m.in. poprzez budujący go materiał wyjściowy czy zmieniające go procesy uwęglenia [4, 5]. Terminologia i klasyfikacje petrograficzne węgla kamiennego zostały opracowane i zatwierdzone w ramach działalności Międzynarodowego Komitetu Petrologii Węgla (International Committee for Coal and Organic Petrology ICCP) i obecnie obowiązują w skali międzynarodowej. Zgodnie z tą ogólnie przyjętą nomenklaturą, w petrografii węgla wyróżnia się: litotypy, mikrolitotypy, macerały, karbomineryty oraz minerały i skały. W celu odpowiedniej klasyfikacji utylitarnego zastosowania węgli kamiennych, pod uwagę brane są przede wszystkim cechy petrograficzne, uzupełnione parametrami fizykochemicznymi.

Z uwagi na to, że niniejszy artykuł stanowi pierwszy komunikat na temat parametrów określających jakość węgli kamiennych opartych na międzynarodowych standardach, w kolejnych dwóch podrozdziałach przedstawiono makroskopowe oraz petrograficzne (mikroskopowe) cechy węgli w zawężeniu do składu macerałowego.

Makroskopowe cechy węgli

Węgiel kamienny w pokładzie tworzy zwykle pasemka różniące się pomiędzy sobą połyskiem, barwą i innymi cechami zewnętrznymi. Połysk węgla kamiennego jest jego najistotniejszą cechą zewnętrzną. Intensywność połysku jest ściśle związana ze stopniem uwęglenia oraz ze składem petrograficznym. Barwa węgla kamiennego jest odzwierciedleniem przede wszystkim jego składu petrograficznego, a także stopnia uwęglenia. Ze względu na skład petrograficzny węgla można wyróżnić jego barwę smolistoczarną, czarną, szarą, szaroczarną. Zaś ze względu na stopień uwęglenia, węgiel przechodzi od barwy brunatnoczarnej poprzez czarną, szaroczarną do ołowianoszarej a nawet do żółtawoszarej. Pod względem makrostrukturalnym wyróżnia się węgiel pasemkowy, smugowy i pasemkowo-smugowy [18]. W zależności od grubości pasemek i smug, węgiel można podzielić na:

• węgiel smugowy o grubość smug i pasemek do 1 mm,
• węgiel drobnopasemkowy o grubości pasemek od 1-3 mm,
• węgiel średniopasemkowy o grubości pasemek od 3-7 mm,
• węgiel grubopasemkowy o grubości pasemek powyżej 7 mm.

Pod względem teksturalnym wyróżnia się zwykle węgiel o teksturze ławicowej i masywnej. Węgiel kamienny charakteryzuje się występowaniem oddzielności. W zależności od budowy petrograficznej i stopnia uwęglenia węgla charakterystyczny jest przełam – muszlowy, nierówny lub włóknisty. W związku z otrzymaniem przełamu, można wyróżnić węgiel zwięzły lub kruchy oraz węgiel twardy lub miękki. Na podstawie cech zewnętrznych w międzynarodowej terminologii petrograficznej, wyróżniono cztery odmiany petrograficzne humusowego węgla kamiennego, czyli tzw. litotypy: [12]

• Węgiel błyszczący (witryn, vitrain) – charakteryzujący się intensywnym połyskiem i smolistoczarną barwą. Ten rodzaj węgla tworzy w pokładzie smugi i pasemka o grubości od kilku mm (1-13 mm) do rzadziej kilku cm (2-5 cm). Zawartość węgla błyszczącego w pokładach węgla nisko uwęglonego wynosi średnio 5-20%. Zawartość popiołu w węglu błyszczącym jest nieznaczna i zmienna w zakresie 2-6%.
• Węgiel półbłyszczący (klaryn, clarain ) – charakteryzujący się obecnością naprzemianlegle ułożonych drobnych pasemek węgla matowego i błyszczącego (niekiedy także soczewek węgla włóknistego). Jest to węgiel drobnopasemkowy, gdzie grubość poszczególnych pasemek wynosi poniżej 3 mm. Jego połysk zawiera się pomiędzy połyskiem węgla błyszczącego a matowego, i jest to najbardziej rozpowszechniony litotyp humusowego węgla kamiennego. W pokładach tworzy często grubsze pasemka lub ławice powyżej 1 m.
• Węgiel matowy (duryn, durain) – który, może posiadać barwę szarą lub barwę brunatnoczarną. Ten rodzaj węgla występuje rzadziej niż węgiel błyszczący lub półbłyszczący. Jego matowy połysk uwarunkowany jest zawartością maceratów inertynitowych (węgiel matowy szary) lub liptynitowych (węgiel matowy czarny). Jest to węgiel twardy i stosunkowo trudno urabialny, jego przełam jest ziarnisty lub muszlowo-ziarnisty. Tworzy pasemka o grubości od kilku mm do kliku dm.
• Węgiel włóknisty (fuzyn, fusain) – który, przypomina w dużym stopniu węgiel drzewny, ponieważ tworzą go fragmenty zwęglonych łodyg roślinnych o charakterystycznym jedwabistym połysku i barwie od szaroczarnej do czarnej. W węglach humusowych tworzy soczewki o grubości kilku mm i długości kilku cm. Charakteryzuje się dużą kruchością i ścieralnością.

 

Mikroskopowe cechy węgli

Litotypy nie są jednolitymi składnikami petrologicznymi, ponieważ są zbudowane z mniejszych składników petrograficznych – mikrolitotypów, które również nie są jednorodne petrograficznie gdyż zbudowane są z macerałów. Macerały węgla kamiennego to podstawowe, wyróżnialne mikroskopowo składniki węgla, analogiczne do minerałów w skałach nieorganicznych, nie mają jednak charakterystycznej formy krystalicznej i stałego składu chemicznego [12].

Obowiązująca klasyfikacja ICCP wyróżnia trzy główne grupy: witrynitu, liptynitu i intertynitu, w obrębie, których wydziela się kilkanaście podstawowych macerałów węgla kamiennego.

W badaniach petrograficznych macerały, charakteryzują się następującymi cechami: [18]

• morfologią,
• barwą w świetle odbitym i przechodzącym,
• zdolnością refleksyjną witrynitu,
• anizotropią w świetle odbitym i przechodzącym,
• ciężarem właściwym (gęstością rzeczywistą),
• reliefem,
• mikrotwardością,
• występowaniem i praktycznym zastosowaniem.

 

 Grupa witrynitu

Macerały grupy witrynitu powstały z tkanek drewna i parenchymy pochodzących z pni, korzeni i liści zbudowanych z ligniny i celulozy. Witrynit stanowi dominujący macerał w wielu węglach GZW. Struktury komórkowe grupy mogą być zachowane w rożnym stopniu, widoczne lub niewidoczne. Powodem tego zjawiska są różnice w procesach dekompozycji, natężenia żelifikacji oraz uwęglenia.  Barwa jest od szarej do jaskrawobiałej, przy czym jest zawsze jaśniejsza od barwy macerałów z grupy liptynitu, a ciemniejsza w porównaniu z barwami macerałów grupy inertynitu. Refleksyjność grupy witrynitu (Rr) oscyluje w przedziale od 0,5 do 7%. Zarówno barwa jak i refleksyjność zmienia się wraz ze stopniem uwęglenia. Własności optyczne witrynitu zostały uznane za wzorcowe w stosunku do pozostałych macerałów [18]. Grupa witrynitu jest w całości reaktywna (zaczyna się na poziomie 0,5% Rr, a max. osiąga przy wartościach 1,0-1,2% Rr).  Jeśli chodzi o znaczenie praktyczne to w węglach o średnim stopniu uwęglenia stosunkowo łatwo przechodzi w stan plastyczny w czasie koksowania i może być głównym źródłem naturalnego gazu [12]. Macerały grupy witrynitu przedstawia Tabela 3.

Grupa liptynitu

Liptynit może zawierać egzyny (naskórki), sporynę, kutynę, suberynę, terpeny, estry, fenole, alkohole wyższe oraz oleje roślinne o złożonym składzie chemicznym [18]. Jest najbogatszy w części lotne (>40% w nisko uwęglonych węglach kamiennych), stąd też jest najlżejszy ze wszystkich grup macerałów [12]. Grupa liptynitu jest w całości reaktywna. Barwa grupy zawiera się w zakresie od pomarańczowo-brązowej do ciemnobrązowej w węglach kamiennych nisko uwęglonych, w węglach koksujących przybiera różne odcienie szarości. Po przekroczeniu drugiego skoku uwęglenia liptynit staje się nierozpoznawalny pod mikroskopem. Refleksyjność jest najniższa ze wszystkich grup macerałów w tym samym węglu. Fluorescencja jest zmienna – od silnej o barwach od złotej do jasnopomarańczowej i słabej o barwach od ciemnopomarańczowej do brunatnej; zanika na poziomie 1,3% Rr. Relief w węglach słabo uwęglonych jest silny, w miarę wzrostu stopnia uwęglenia zbliża się do reliefu witrynitu [18]. Liptynit jest ważnym, również technologicznie, składnikiem nisko i średnio uwęglonych węgli. W węglach karbońskich występuje regularnie w ilości około 15% [12]. Macerały grupy liptynitu przedstawia Tabela 3.

Grupa inertynitu

Grupę inertynitu stanowią macerały o niższej do zerowej reaktywności technologicznej. Inertynit zawiera wysoką zawartość pierwiastka C oraz niskie zawartości wodoru i tlenu.  Barwa macerałów grupy jest szara, szarawo-biała do żółtawobiałej. Cechuje się reliefem wysokim do bardzo wysokiego. Posiada wysoką twardość i niską elastyczność, jest cięższy od witrynitu. Refleksyjność inertynitu jest najwyższa spośród grup macerałów w danym węglu. Do całkowicie inertnych macerałów grupy zaliczamy fuzynit oraz częściowo makrynit, semifuzynit i funginit – mają one negatywny wpływ na zachowanie się węgla w procesie spalania. Termin inertynit oznacza, że macerały tej grupy są obojętne w procesie koksowania – bardziej obojętne niż grupa liptynitu i witrynitu [18]. Reaktywny inertynit, charakteryzuje się podatnością na procesy technologiczne, w tym spalanie; należy tu zaliczyć mikrynit, część semifuzynitu oraz inertodetrynitu. Reaktywny inertynit w miarę wzrostu uwęglenia (w węglach chudych i antracytowych) staje się całkowicie inertny [12]. Macerały inertynitu zostały przedstawione w Tabeli  3.

Tabela 1. Macerały węgla kamiennego (Kruszewska [12], wg. ICCP)

Planowana metodologia badań przy tworzeniu NJMZ

Prace przy tworzeniu NJMZ polegać będą na rozeznaniu możliwości rynku potencjalnych odbiorców produktu i ocenie popytu na produkt oraz na opracowaniu efektywnych metod badań jakościowych i ilościowych. Otrzymane analizy posłużą nie tylko do określenia atrakcyjności rynku ale też do oceny możliwości i zagrożeń w odniesieniu do silnych i słabych stron danego zakładu górniczego. Zostanie określona wielkość rynku (obecna i w odniesieniu do wdrożenia produktu), tempo rozwoju rynku, jego rentowność i trendy rozwoju.

NJMZ powstaną w oparciu o dokumenty kartograficzne oraz wyniki pomiarów geodezyjnych i geologicznych, udokumentowanych w dziennikach pomiarowych [15]. W związku z powyższym zostanie opracowana koncepcja określająca ilość i jakość danych potrzebnych do stworzenia NJMZ. Opracowanie koncepcji będzie bazowało na informacjach uzyskanych przez władze i pracowników w trakcie przeprowadzanych rozmów i wywiadów z wytypowanymi, w drodze analizy rynku, ich doświadczeń i umiejętności, członkami zespołu badawczego.

Projekt zakłada również weryfikację dotychczasowych prac związanych z tworzeniem modeli i realizowaniem pokrewnych zadań. Zostanie ona przeprowadzona na podstawie dostępnej literatury naukowej, czasopism, opracowanych raportów oraz wywiadów eksperckich ze specjalistami w swojej dziedzinie, pracownikami jednostek naukowych itp. Zasób informacji pozyskany od ekspertów daje pogląd na panujące realnie praktyki handlowe, oczekiwania i zachowania odbiorców na analizowanym rynku branży węglowej. Weryfikacja rynku i sfery działania odbiorców produktu pozwoli m.in. na dopasowanie NJMZ do potrzeb i gustu nabywców, udoskonalenie i dopracowanie szczegółów. Uczyni to produkt bardziej konkurencyjnym i atrakcyjnym.

Niezbędna jest również analiza potencjalnych nabywców produktu oraz zidentyfikowanie ich preferencji, potrzeb i oczekiwań związanych z NJMZ. Badanie nabywców zostanie uzupełnione o analizę otoczenia zewnętrznego, czyli czynników makroekonomicznych. Mają one wpływ na otoczenie działania zainteresowanego nabywcy, jego stabilność ekonomiczną, warunki technologiczne i charakter potencjału wdrożeniowego produktu.

Baza danych stanowi podstawę tworzenia NJMZ i umożliwia utrzymanie jednego modelu złoża i jednego zestawu danych. NJMZ pozwala na równoczesną pracę wielu użytkownikom. Dostęp do bazy możliwy jest z dowolnego komputera, wchodzącego w skład systemu. Podczas tworzenia NJMZ zostanie więc przeprowadzona analiza możliwości funkcjonowania przykładowych plików i zbiorów danych, w celu ustalenia najbardziej funkcjonalnego modelu podłączenia bazy danych do środowiska graficznego istniejących programów i systemów. Zostaną również zaproponowane metody i narzędzia do najlepszego zabezpieczenia przed przypadkową lub celową ingerencją w jej zawartość [16]. Powyższe działania i metodyka ukierunkowane są na stworzenie ogólnej koncepcji wykorzystania i wdrożenia gospodarczego produktu, jakim jest NJMZ, w struktury zakładów górniczych. Wykonanie opisanych wyżej działań i szczegółowych analiz pozwoli na wyeliminowanie wielu błędnych założeń, zmniejszy nakłady środków materialnych, ludzkich i finansowych, zarówno po stronie wykonawcy NJMZ, jak i potencjalnego odbiorcy.

 

Współcześnie jakość węgla ocenia się na podstawie badań chemicznych i petrograficznych. Pod uwagę bierze się klasę, typ węgla i stopień uwęglenia. Pobieranie próbek odbywa się według wytycznych określonych w normach, najczęściej są to próby bruzdowe. Prawidłowy sposób pobrania próbki gwarantuje jak najmniejsze wahania wartości parametrów. Największe wahania obserwuje się w węglach energetycznych, gdyż węgle koksowe wymagają przed dostarczeniem do procesu przetwórczego, wcześniejszego wzbogacenia. Różnice w parametrach jakościowych dotyczą również poszczególnych pokładów w obrębie kilku kopalni.

Do dzisiaj przebadano i wykonano setki analiz petrograficznych i fizykochemicznych zarówno węgli jak i koksów. Zostały one zebrane w formie bazy danych działającej w systemie on-line. Baza ta, aktualizowana na bieżąco, stanowi doskonałą podstawę do dalszego wykorzystania w przemyśle węglowym przez kopalnie. Nadrzędnym celem, jaki postawili sobie i planują zrealizować autorzy niniejszego artykułu, jest zainteresowanie sektora węglowego opracowaniem i wdrożeniem narzędzia jakim jest Numeryczno-Jakościowy Model Złoża (NJMZ), oparty na badaniach petro-fizycznych.

Autorzy:

_{Marian Poniewiera, Politechnika Śląska, Wydział Górnictwa i Geologii, 44-100 Gliwice, ul. Akademicka 2, (32) 237 29 90,}

_{marian.poniewiera@polsl.pl}

_{Iwona Jelonek, Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, 41-200 Sosnowiec, Będzińska 60, (32) 368 94 88,}

_{iwona.jelonek@us.edu.pl}

_{Barbara Gąsior, GGS-Projekt Pracownia Geologii i Ochrony Środowiska, 41-503 Chorzów, Narutowicza 3/5, 48 698 957 789, ggsprojekt@ggsprojekt.pl}

Literatura:

1. Bilans zasobów kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2014. Praca zbiorowa pod redakcją Szuflickiego M., Malon A., Tymińskiego M. Wyd. Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa, 2015, s. 41-51.
2. Czapliński A.: Węgiel kamienny. Kraków: Wydawnictwo AGH, 1994, s. 210.
3. Diessel, C.F.K. 1986. On the correlation between coal facies and depositional environments, in Advances in the study of the Sydney basin: Proceedings of the 20th Newcastle Symposium, Newcastle, N.S.W., The University of Newcastle, Publication 246, p. 19-22.
4. Diessel C.F.K. 1992. Coal-Bearing Depositional Systems. Springer-Verlag, Berlin. 721 pp.
5. International Classification of Seam Coals, Final Version. Economic Commission For Europe, Committee On Energy, Working Party On Coal, Fifth session, 1995.
6. Jasieńko S.: Chemia i fizyka węgla. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Śląskiej, 1995, s. 14 – 52.
7. Konstantynowicz E.: Geologia surowców mineralnych: T.11 Surowce energetyczne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1984, s. 357.
8. Kotas A., Gądek S., Buła Z., Kwarciński J., Malicki, J.: Atlas geologiczny GZW. Mapy jakości węgla (1:100 000). Warszawa, 1983, Państwowy Instytut Geologiczny.
9. Kruszewska K., Dybova-Jachowicz S.: Zarys petrologii węgla. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997, s. 166 – 18.
10. Mie1ecki T., Krzyżanowska W.: Charakterystyka chemiczna popiołów węgli górnośląskich (próbki pokładowe). Pr. GIG, Seria M, Monografia Polskich Węgli, 1961 z. 7, komunikat nr 273.
11. Ney R.: Surowce mineralne Polski – surowce energetyczne. Kraków, Wydawnictwo Centrum PPGSMiE PAN, 1996, s. 387.
12. Poniewiera M.: Model numeryczny złoża węgla kamiennego i jego praktyczne zastosowania. Wiadomości Górnicze, 2010, 61 nr 7/8, s. 458-465.
13. Poniewiera M., Zientek D.: Technologia generowania map pochodnych, w różnych skalach, na podstawie numerycznej mapy podstawowej. Materiały konferencji naukowo-technicznej „VIII Dni Miernictwa Górniczego i Ochrony Terenów Górniczych”. Ustroń 15-17 czerwiec 2005, s. 465 – 473.
14. Róg L.: Wpływ budowy petrograficznej i chemicznej węgla kamiennego na temperaturę topliwości popiołu. Prace naukowe GIG, nr 1, 2003, s.73 – 96.
15. Taylor G.H., Teichmüller M., Davis A., Diessel C.F.K., Littke R., Robert P.: Organic Petrology. Gebrüder Borntraeger. 1998. Berlin. Stuttgart. 704 pp.

 

PUBLIKACJE DOTYCZĄCE PROJEKTU TANGO

1. Jelonek I., Poniewiera M., Gąsior B. The qualitative model of the deposit on the example of the Kompania Węglowa S.A. Part I: Stages in the development of the digital model the deposit. ICCP Program & Abstract Book. 67th Annual Meeting of the International Committee for Coal and Organic Petrology, September 5-11. 2015, Potsdam, Germany. Schriftenreihe der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften Heft 87, 91.

Publikacja – Schriftenreihe der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften, Heft 87, 91, ISBN 978-3-510-49236-7

2. Jelonek I., Poniewiera M., Gąsior B. The qualitative model of the deposit on the example of the Kompania Węglowa S.A. Part II: Introducing discontinuity lines into digital deposit model. The 2015 ICCS&T International Conference on Coal Science and Technology, Incorporating 2015 Australia-China Symposium on Energy, 27 September – 01 October. 2015, Melbourne, Australia.

Publikowane w materiałach konferencyjnych: Paper no. 31361982015 ICCS&T/ACSE, 27 Sept – 01 Oct 2015, Melbourne, Australia.

3. Jelonek I., Poniewiera M., Gąsior B. The qualitative model of the deposit on the example of the Kompania Węglowa S.A. Part III: Generating reports on the basis of digital model of deposit. 10th Czech and Polish Conference “GEOLOGY OF COAL BASINS”, October 13 – 15, 2015, Ostrava, Czech Republic, Academy of Science of The Czech Republic, Institute of Geonics, v. v. i.

Publikacja – Documenta Geonica 2015/1, ISBN 978-80-86407-59-3, 65-69.

4. Poniewiera M., Jelonek I., Gąsior B. Numerical model of bituminous coal deposit constructed on the base of coal quality paramieters – Part I. September 9-11. 2015, Iwonicz Zdrój, Poland.

Publikacja – Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury (Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture)

5. Jelonek I., Poniewiera M., Gąsior B. Numerical model of bituminous coal deposit constructed on the base of coal quality parameters – Project assumptions. XXV Konferencja „Aktualia i Perspektywy Gospodarki Surowcami Mineralnymi”, November 18–20. 2015 r. Rytro, Poland.

Publikacja – Zeszyty Naukowe IGSMiE PAN, ISBN 2080-0819, Kraków

http://www.tango-njmz.pl/